LUA, HUA en het uraatprobleem

Alle Dalmatische honden hebben een genetische erfelijke afwijking waardoor zij een verhoogd gehalte uraat in hun urine hebben met als gevolg blaasgruis of zelfs blaasstenen in hun urine.

Alle Dalmatische honden behalve de LUA Dalmatische hond! Maar een LUA Dalmatische hond, wat is dat nu eigenlijk?

LUA staat voor Low Urine Acid en betekent laag in urinezuur oftewel deze hond maakt geen blaasgruis aan van het type uraat.

HUA staat voor High Urine Acid, hoog in urinezuur oftewel een Dalmatische hond die wel uraatgruis aanmaakt.

Het uraatprobleem 

Dalmatische honden hebben een afwijking in de stofwisseling waardoor urinezuur, dat gevormd wordt bij de afbraak van purine, in de lever niet verder wordt omgezet door het enzym uricase in het goed in water oplosbare allantoïne. Waarschijnlijk is het enzym uricase wel aanwezig en actief is, maar is het levertransport van uraten vertraagd. Als gevolg daarvan zetten Dalmatische honden maar 30-40% van hun urinzezuur om in allantoïne, bij andere rassen is dit percentage 90%.

De nieren filteren urinezuur uit het bloed, en zo komt dit urinezuur in de urine terecht. Gevolg is dat bij de Dalmatische hond de concentratie urinezuur in de urine veel hoger is dan bij andere honden, oftewel ze hebben hyperuricosurie.

Echter urinezuur is minder goed oplosbaar in water dan allantoïne en bij hoge concentraties urinezuur in de urine, ontstaat er uraatgruis of erger nog uraatstenen (waarbij de zuurtegraad van de urine ook een rol speelt: in zure urine ontstaat sneller uraatgruis dan in alkalische urine. Klein uitstapje: Ook vogels scheiden urinezuur uit, dit is het witte goedje wat je altijd in de ontlasting van vogels ziet).

Mensen hebben overigens geen uricase en kunnen dus ook problemen krijgen met te hoge urinzeuurconcentraties alleen dan meestal in de vorm van jicht. In dit geval slaan de urinezuur kristallen neer in de gewrichten. Ook bij Dalmatische honden worden dergelijke jicht achtige problemen beschreven.

Ook de zogenaamde “Dally-rash” (een typische huidaandoening van de Dalmatische hond) wordt vaak toegeschreven aan het verhoogde urinezuurgehalte in het bloed van de Dalmatische hond.

Door dalmateneigenaren of fokkers wordt soms aangegeven dat het vormen van uraat een onschuldig probleem is, dit is het echter absoluut niet!!! Een blaassteen kan een obstructie in de plasbuis geven (voornamelijk bij reuen doordat zij een penisbotje en een smalle plasbuis hebben waar stenen makkelijk op vast kunnen lopen):de hond kan dan niet meer plassen, dit is zeer pijnlijk en is bij niet op tijd ingrijpen dodelijk! Het is zeker niet iets om luchtig over te doen!!

Wel is het voor een Dalmatisch hond normaal dat als hun urine op een koude ondergrond terechtkomt, dit wit uitslaat door het neerslaan van het urinezuur. Dit is dus geen reden voor paniek maar “normaal” voor een Dalmatische hond.

Er zijn ook nog steeds fokkers van Dalmatische honden die beweren dat door hen gefokte honden nooit uraatproblemen hebben. Ook dit is onzin, iedere HUA Dalmatische hond heeft dit uraatprobleem, alleen gelukkig krijgt niet iedere HUA Dalmatische hond klinische (=zichtbare) klachten.

En dan is natuurlijk de volgende vraag: waarom krijgt niet iedere Dalmatische hond zichtbare klachten?

Het waarom hangt van diverse factoren af: niet iedere Dalmatische hond krijgt evenveel purine in zijn voer. De ene hond drinkt meer dan de andere, en heeft daardoor sterker verdunde urine. Ook hoe vaak een hond wordt uitgelaten is van belang: hoeveel tijd is de urinezuur/uraat in de blaas en heeft hier de tijd om gruis en/of stenen vormen (het advies is om een Dalmatiër iedere 4 uur te laten plassen om deze "steenvormingstijd" te beperken).

En natuurlijk hangt het ook af van hoe ruim de plasbuis is, oftewel hoe groot kunnen de stenen zijn, die nog wel uitgeplast kunnen worden. De grootte van de plasbuis hangt ook af van het tijdstip van castratie, vroegcastratie is zeker voor een Dalmatische reu geen slim idee, je wilt dat de hond is uitgegroeid zodat de plasbuis bij de reu ook een zo groot mogelijk diameter heeft kunnen ontwikkelen.

Dalmatische teven hebben om deze reden ook minder last van steentjes, zij kunnen ze makkelijker uitplassen doordat de plasbuis veel breder is en omdat ze vanzelfsprekend geen penisbotje hebben.

Dieet voor de Dalmatische hond

Met deze wetenschap is het is voor een Dalmatische hond van groot belang dat deze altijd toegang heeft tot vers drinkwater en dat zijn voeding voldoende vocht bevat (zoals bijvoorbeeld vers vlees).

Ook is het van belang om de purine inname te beperken en door middel van het dieet de pH van de urine niet te laag te laten worden. Het percentage eiwit in de voeding zegt overigens niks over het purine gehalte in deze voeding, wel kan het invloed hebben op de pH waarde van de urine.

Als een (Dalmatische) hond niet goed kan plassen/een zwakke urinestraal produceert en daarbij een urine pH van onder de 6,2 in verse urine heeft, dan horen alle alarmbellen af te gaan en is het tijd voor actie (een pH van 6,5 is gewenst). Als een hond niet meer kan plassen is dit een spoedgeval!

Het niet kunnen plassen hoeft natuurlijk niet altijd uraat te betekenen. Ook Dalmatiërs kunnen blaasontsteking krijgen en dan bijvoorbeeld struviet in de urine krijgen met alle problemen die daarmee samenhangen. Maar onafhankelijk van de oorzaak, niet kunnen plassen is en blijft een spoedgeval!

Bij een hond die al stenen heeft ontwikkeld kan een dieet soms onvoldoende werken en dan is het soms noodzakelijk dat er ook urinezuurremmende medicijnen worden voorgeschreven, allopurinol. Dit is natuurlijk alleen symptoombestrijding en geeft ook weer vervelende bijwerkingen.

Een betere oplossing is dus zorgen dat er geen gruis en/of stenen kunnen ontstaan door een aangepast dieet en nog beter is het om de bron van het probleem aan te pakken: de genetische afwijking zelf!

Uraat vs struviet

Klein uitstapje: De meeste problemen bij honden met blaasstenen/blaasgruis betreft problemen met struvietgruis/stenen. Dit is vaak het gevolg van een bacteriële blaasontsteking. Dit is op te lossen met antibiotica en een dieet is meestal niet nodig. Soms lost dit het probleem niet op en moet een hond met blaasstenen/blaasgruis (tijdelijk) op dieet.

Bij de Dalmatische hond ontstaan er echter in de regel geen struviet maar uraatstenen (uitzondering daar gelaten natuurlijk: ook een Dalmatische hond kan natuurlijk een blaasontsteking krijgen etc).

Belangrijke opmerking: het dieet om struviet op te lossen is wezenlijk anders dan het dieet voor uraatproblemen. Voor struvietproblemen wordt voeding gegeven die zorgt voor een zuurdere urine. Uraatstenen onstaan echter juist in deze zure urine!! Het verkeerde dieet kan de blaasproblemen bij de Dalmatische hond juist vergroten! Dit is iets om goed in je achterhoofd te houden bij een Dalmatische hond met blaas/plasproblemen en jammergenoeg wordt er vaker een verkeerde therapie ingezet bij de Dalmatische hond met dergelijke problemen. Een goede diagnose is van levensbelang: wat voor stenen/gruis heeft de hond in zijn urine!

De echte oplossing voor het uraatprobleem: Het LUA project

Zoals hierboven al vermeld, de echte oplossing zit in het “repareren van het defecte urinezuur metabolisme gen”.

In 1973 is er in Amerika een project gestart door geneticus en Dalmatische hondenfokker Dr. Robert Schaible. Hij was ervan overtuigd dat het uraatprobleem op te lossen was door het inkruisen van een ander ras en hij heeft dit ook daadwerkelijk gedaan:

Hij heeft een AKC (American Kennel Club) geregistreerde Pointer reu (een leverkleurige reu met de naam Shandown's Rapid Transit) gekruist met een AKC geregistreerde Dalmatiër teef (de leverkleurige teef Lady Godiva), met als doel het defecte gen te repareren. De nakomelingen van deze honden hadden inderdaad een laag urinezuurgehalte in de urine (problem solved :-)).

Stocklore Hybrid werd weer gekruisd met een raszuivere Dalmatische hond en zo ontstond de tweede generatie LUA: Stocklore Backcross 1. 

Deze Stocklore Backcross 1 werd daarna weer gekruisd met een Dalmatische hond, en dit werd weer opnieuw herhaald, zie onderstaand schema..

Dit project wordt “het LUA project” of het Backcross Project genoemd.

En zo werd op 20 april 1980 een teef geboren met de naam: Stocklore Stipples (zij was 31/32 Dalmatische hond en 1/32 Pointer). 

Alle hedendaagse LUA Dalmatische honden stammen af van deze Stocklore Stipples.

Ook in Europa en de rest van de wereld lopen er tegenwoordig nakomelingen van deze teef rond. Mijn eigen Dalstorm Jazz Dance (Poppy) is 12e generatie LUA en Namara's Snow Man (Robbie) is al 15^e generatie LUA. Poppy heeft overigens 2 LUA-genen en zal daardoor alleen LUA nakomelingen geven (ze is vrij van het afwijkende gen).

In 2007 is ook het gen dat codeert voor de urinezuurafwijking gevonden: het wordt veroorzaakt door een recessieve mutatie in het SLC2A9-gen en toen dit ontdekt was kon er ook een genetische test worden ontwikkeld. Het is nu mogelijk om honden te testen op  het goede gen.

De eerste LUA’s werden overigens pas in 2011 (38 jaar na de geboorte van de eerste LUA Dalmatiër) door de Amerikaanse en de Engelse Kennelcub geregistreerd als Dalmatische hond en kregen pas vanaf die tijd een officiële stamboom.

In 2017 werd het eerste LUA nestje in Nederland geboren bij kennel Namara’s. Robbie zijn moeder Tina (Namara’s Action Plan) is een pup uit dit eerste Nederlandse LUA nest.

De HUA afwijking betreft een recessieve afwijking:

Ongeveer 50% van de nakomelingen van een heterozygote LUA Dalmatische hond gekruist met een HUA Dalmatische hond erven het goede LUA gen, en één goed gen is voldoende voor een normale urinezuurstofwisseling. Robbie is een heterozygote LUA.

Inmiddels zijn er wereldwijd ook LUA Dalmatiërs die homozygoot zijn voor het LUA gen (en dus twee keer het goede gen bij zich hebben), deze zullen alleen LUA nakomelingen geven.

Poppy is één van deze homozygote LUA's, en de eerste homozygote LUA in Nederland!

Bovenstaande foto laat het verschil zien tussen urine met en zonder uraatgruis. De urine op de foto links is helder en zonder uraatgruis. De urine op de foto rechts is van een HUA pup en bevat veel uraatgruis, waardoor deze troebel is.

Verschil in uiterlijk LUA en HUA

Er is echter behalve het verschil in urinezuurgehalte van de urine en het niet meer aanmaken van blaasgruis/stenen nog een verschilletje tussen de LUA en HUA Dalmatische hond: er is een subtiel verschil in uiterlijk, namelijk in de kleur van de typische Dalmatische stippen.

Om dit te verduidelijken hieronder wat uitleg over de erfelijkheid van deze stippen:

De stippen van de Dalmatische hond zijn heel typisch en niet te vergelijken met die van andere hondenrassen. Sommigen rassen hebben ook stippen maar deze zijn toch heel anders, en veel kleiner dan die van de Dalmatische hond.

Er bestaan al decennialang allerlei theorieën over bij genetici, maar er is sinds 2021 een nieuwe theorie dat de stippen zou kunnen verklaren en ook het verschil in uiterlijk tussen de LUA en HUA stippen verklaart.

Ten eerste heeft iedere Dalmatische hond heeft zijn witte kleur doordat hij genetisch extreme white (Sw/Sw) is.

Interessante podcast over het back crossproject-LUA

Kleur extreme piebald

De kleur van de Dalmatische hond is eigenlijk helemaal niet wit, maar genetisch is het piebald (bont), gelegen op het S-locus.

Op het S-locus is een reeks van multiple allelen aanwezig. Deze allelen beïnvloeden de verdeling van gepigmenteerde delen en ongepigmenteerde delen, respectievelijk witte vlekken.

De verschillende allelen van het S-locus die voor de verschillende uitingsvormen zorgen:

S, volledig gekleurde vacht zonde wit of slechts enkele kleine vlekjes op de tenen of borst.

Si-Irish spotting, onder invloed van dit gen worden enkele huidgedeelten wit gekleurd: neusrug en wangen, voorhoofd, voeten, staartpunt, nek, keel, borst en buik.

Sp-Piebaldspotting, het gen is verantwoordelijk voor bont, dat kan variëren van bijna geen wit tot bijna helemaal wit. Inclusief witte lichaamsvlekken.

Sw– Extreme piebaldspotting, dit gen staat bekend als extreem bont. De honden zijn geheel wit en bezitten gekleurde ogen en een gekleurde neus. Dit is de kleur van de De Dalmatische hond, deze is altijd Sw/Sw. Soms wordt deze kleur ook beschreven als een wit laken met gaatjes voor de ogen en de neus. Soms kan er een scheur in het laken zitten en ziet men de originele kleur doorkomen. Meestal is dat het geval bij een oor, rondom een oog, een stuk van de staart (en dat noemen we dan een kopvlek of plaat).

Eén theorie die een verklaring geeft voor de stippen van de Dalmatische hond is dat van het dominante T-gen.

Dit gen veroorzaakt Ticking: kleine stippen op het lichaam die pas op enkele weken leeftijd verschijnen (deze stipjes zijn kleiner dan de typische Dalmatische stippen). In combinatie met een ander gen, het recessieve Flecking gen (f/f) zouden de stipjes groter worden tot de typische Dalmatische stippen. Er kan nog niet getest wordt op dit Ticking gen, omdat het nog niet moleculair is geïdentificeerd.

Wel is duidelijk geworden dat de locatie van het Ticking-gen geen sterke associatie met de Dalmatische stippen heeft, dit maakt deze theorie niet heel waarschijnlijk.

Kleur Roan

Zoals hierboven al genoemd is er sinds 2021 een nieuwe theorie: alle Dalmatiërs dragen de genetische mutatie die verband houdt met het roan-vachtpatroon. Roan is een patroon van subtiel gevlekte vacht met donkere haren vermengd met wit. Het is vooral te zien in de Australian Cattledog, Duitse Staande ruwhaar, Korthals Griffon, de Engelse Cockerspaniel, Spinone Italiano en iets minder vaak de Duitse Staande korthaar. Deze rassen zijn volgens DNA onderzoek ook nauw verwant aan de Dalmatische hond.

Foto van een hond met Roan kleur:

De huidige theorie is dat de typische stippen van de Dalmatische hond het resultaat zijn van extreme white (Sw/Ssw) en de interactie van het dominante Roaning-allel (R) met het recessieve Flecking-allel (f), waarbij bijna alle Dalmatiërs Sw/Sw  R/R  f/f zijn.

Dalmatiërs, stippen en gezondheidsproblemen

Helaas komt doofheid vaker voor bij Dalmatiërs dan bij de meeste ander hondenrassen, waarschijnlijk omdat doofheid vaker voorkomt bij honden met het Sw gen. Wat echter interessant is dat doofheid ook vaker voorkomt bij roan Australian Cattle Dogs en andere roan-honden , zelfs bij honden die geen Sw allel hebben. Het is mogelijk dat de Roan-mutatie ook een effect heeft op het gehoor, vooral omdat bekend is dat het desbetreffende gen (USH2A) het gehoor en het gezichtsvermogen ook bij andere diersoorten beïnvloedt.

Hoewel er meer onderzoek moet worden gedaan, is het mogelijk dat het Dalmatische gehoor wordt beïnvloed door zowel het Sw allel  als de Roaning-genen.

Uraat en stippen

De hoge urinezuurproductie van de Dalmatische hond wordt zoals hierboven al vermeld door het SLC2A9-gen. Dit gen ligt genetisch gezien dicht naast het Flecking-gen.

Waarschijnlijk is bij de selectie op de stippen (selectie op het Flecking-gen) onbewust en onbedoeld ook geselecteerd op de verhoogde urinezuurvariant van het SLC2A9 gen. Hierdoor is de Dalmatische hond homozygoot geworden voor dit gen.

De LUA Dalmatische hond heeft vaak (maar zeker niet altijd) een wat minder mooie bevlekking. De reden hiervoor zou kunnen liggen op het feit dat dit Flecking-gen genetisch gezien dicht naast het SLC2A9-gen gelegen is. Bij het fokken op de goede variant van dit SLC2A9-gen is waarschijnlijk ook het Flecking gen mee gewijzigd en hierdoor zou het kunnen zijn dat de LUA Dalmatiër niet meer homozygoot f/f is en dus een wat minder mooie bevlekking heeft. Als het lukt om de LUA Dalmatiër weer f/f te krijgen zou dit probleem opgelost kunnen worden. En zal er helemaal geen uiterlijk verschil tussen de HUA en LUA Dalmatische hond meer zijn als deze theorie over de vererving van de stippen van Dalmatische hond klopt natuurlijk.

Een uitdaging voor de hedendaagse LUA fokker 😉

(kleine note:

Het blijft een uitdaging om Dalmatische honden te fokken met grote goed gekleurde stippen, geen platen, perfect gehoor en lage urinezuurproductie, en wie weet is het wel überhaupt niet mogelijk.

Maar dat zal pas duidelijk worden als de exacte genetische basis van de Dalmatische stippen ontrafeld is.

Tot die tijd kunnen we alleen maar proberen een zo gezond mogelijke hond te fokken, die als bonus ook nog eens mooie grote stippen heeft!

In het kynologisch tijdschrift Dogzine jaargang 6 (2022) nummer 2 heeft een leuk informatief artikel gestaan over de LUA Dalmatische hond.

Onze Robbie schittert ook in dit artikel middels een mooie foto (evenals zijn volle zus Jennie), lees het artikel hier:

Dalmatiër Club Nederland - LUA's in Dogzine (dalmatierclub.nl)

(met dank aan Siamsa, kennel voor Dalmatische honden voor diverse foto's en andere achtergrondinfo)

Interessante andere links:

• What Makes Dalmatian Spots? The Science Behind the Spotted Pattern – American Kennel Club (akc.org)
• R-locus for roaned coat is associated with a tandem duplication in an intronic region of USH2A in dogs and also contributes to Dalmatian spotting | PLOS ONE
• AKC ACCEPTS LUA DALMATIANS, by Marion Mitchell, for TheDogPlace.org
• LUA Dalmatians World - LUA Dalmatians World (luadalmatians-world.com)
• Dalmatian Bladder Stones Caused by Gene That Regulates Uric Acid in Humans | UC Davis
• https://jicht.nl/Voeding/Purine

Note: Poppy is homozygoot LUA: N/N en Robbie is heterozygoot LUA: N/hu, Yara en Lisa zijn HUA: hu/hu